Het is telkens opnieuw fascinerend. Als ik beroep doe op een zorgverstrekker en die verneemt waar ik me dagdagelijks mee bezig hou, digital health, dan is er steeds een reactie, die niet van enige emotie gespeend blijft. Soms krijg ik een spervuur van vragen, soms een niet te stoppen discours over de eigen bevindingen van de zorgverstrekker, soms een lawine van ideeën. Het is niet uitzonderlijk dat ik dan het kabinet van de zorgverstrekker verlaat en een overvolle wachtzaal zich ongeduldig afvraagt waarom mijn visite zo lang moest duren, terwijl ik huiswaarts keer met een koffer vol nieuwe informatie en ideeën.
Het is ook niet uitzonderlijk dat ik op de sociale media in een discussie verwikkeld geraak met één of meerdere zorgverstrekkers. Dat zijn dikwijls moeilijker discussies, omdat die mensen me niet kennen en me ook niet zien op dat moment. De discussie wordt dan ook gevoerd met hun computer, met in hun gedachten hun karikatuur van de digital health specialist. Ook leerzaam, maar meestal veel minder gemoedelijk. Op 2 april had ik zulk een twittergesprek. Na wat heen en weer getweet, kwam er een interessante tweet van de apotheek in kwestie: “en nogmaals daal eens uit uw ivoren toren en leer luisteren naar het veld. Moesten jullie luisteren zouden jullie begrijpen wat er mis loopt en welke details moeten aangepast worden dus kom kijken in het veld en luisteren naar powerusers die weten waar het misloopt”.
Ik maakte een afspraak met Paul en vorige week stapte ik zijn apotheek binnen. Ik kreeg een mooi voorbereide demonstratie van de vele problemen die hij ondervond in zijn dagdagelijkse apothekersleven. Paul is zeer gedreven, maar ook bedreven. Hij begrijpt ook zeer goed hoe eGezondheid in elkaar zit. Duidt zeer goed waar de oorzaak van problemen ligt. Hij heeft de diepgang om op geen enkel moment te pinpointen naar het pakket dat hij gebruikt, maar hij wijst, overtuigd en overtuigend, naar de echte achterliggende oorzaken. Paul formuleert mogelijke oplossingen. Hij bewierrookt ook wat goed wekt, merkt op en toont dat bepaalde diensten veel sneller werken dan andere en geeft ook aan wat volgens hem daar de reden van is. Bijvoorbeeld toont hij me dat het GFD veel sneller is dan Recipé. Het is aangenaam om gedurende anderhalf uur zijn woordenvloed te “ondergaan”.
En dan komt de verrassing. Hij zegt me letterlijk: “ik begrijp niet waarom men voor Recipe geen Blockchain technologie gebruikt” en vervolgens gaat hij het nog uitgebreid argumenteren ook.
Ik ben overtuigd dat Blockchain voor een aantal diensten, zoals voorschriften en vaccinaties een goede benadering kan zijn, maar ik weet ook dat voor een aantal cases Blockchain vandaag absoluut nog niet in staat is om ze te behandelen. Het is ook zeer de vraag of Blockchain vandaag een ecologische oplossing is. Maar het staat in zijn kinderschoenen. Als het straks matuurder is, zal blijken of het de technologie van de toekomst is of een tijdelijke hype.
Maar los daarvan, de belangrijkste les was en is dat de verschillende stakeholders veel meer naar elkaar moeten luisteren, dat we veel van elkaar kunnen leren als iedereen uit de silo’s treedt, mekaar niet als tegenstanders, maar als partners aanziet. En dat is een beweging die is ingezet, nu deze week ook een belangrijk element uit het Medicomut akkoord gerealiseerd is, namelijk het punt 4.2.1: “Het creëren van een permanent overlegplatform tussen zorgverleners, ziekenfondsen, vertegenwoordigers van de leveranciers van softwarepakketten en de betrokken overheidsdiensten”.   

(gepubliceerd in de tijdschriften van Reflexion Medical Network)
​We zijn met zijn allen beperkt in onze mogelijkheid om massa’s gegevens, massa’s informatie tot ons te nemen en er analytisch mee om te gaan. We leven nochtans in een maatschappij die ervoor zorgt dat we dagelijks enorm veel informatie over ons heen krijgen. Informatie die nu nuttig is, straks misschien nuttig is of meestal niet van toepassing is of zal zijn. Informatie die al dan niet correct, objectief, gekleurd, belangrijk en/of een detail is. Informatie die actueel is, een aankondiging is of voorbijgestreefd is.
We zijn niet meer in staat om zelf constant een selectie te maken, laat staan om voor ons zelf een standpunt in te nemen, met een zekerheid dat we de accurate informatie gefilterd hebben van de ruis.
Met andere woorden de big data is niet alleen een opportuniteit in de digitale wereld met de huidige technologische ontwikkelingen, big data is ook waar we als persoon dagdagelijks mee geconfronteerd worden via allerhande media en wat we als mens als zeer verwarrend en overweldigend ervaren.
Laat het nu juist in de digitale gezondheidszorg niet anders zijn. Zij die dagdagelijks met digitale gezondheidszorg begaan zijn, hebben het moeilijk om door de bomen het bos te zien. Een probleem dat zorgverstrekkers uiteraard ook ervaren. Zorgverstrekkers voor wie het digitale aspect niet meer is dan een beloofde toegevoegde waarde, die ze, zonder al te veel tijdsinvestering, willen gebruiken om een betere zorg te kunnen bieden.
Daarom lijkt onze informatiemaatschappij soms meer op een desinformatiemaatschappij. Dikwijls is de informatie al voorgekauwd, maar als de voorkauwer van dienst niet accuraat is of zelfs leek is in de materie, dan krijg je een hoge graad van desinformatie rond een, in feite, correcte mededeling.
Concrete voorbeelden
De elektronische toegang van de patiënt tot al zijn/haar medische gegevens. Het zal niet voor morgen zijn. De toegang zal beperkt zijn tot die gegevens waarvan de zorgverstrekker beslist heeft om ze te publiceren.
Het beperkt gebruik van de Sumehr is de schuld van de EMD’s. Het al dan niet kwaliteitsvol en effectief gebruik van functies, die aangeboden worden door de softwarepakketten, kan een gevolg zijn van de manier waarop het wordt aangeboden.  Maar het kan ook een gevolg zijn van een gebrek aan duiding, of het kan het gevolg zijn van een foutieve motivatie, zoals bvb “als ik 400 Sumehrs publiceer, heb ik mijn premie”, terwijl een kwaliteitsvolle Sumehr levens kan redden. Na analyse kan je alleen maar concluderen dat het alles behalve de schuld is van de EMD’s.
Numerikare
Dat vandaag gestart wordt met een nieuwe wekelijkse publicatie is interessant en hoopgevend, op voorwaarde dat het niet nog extra informatie over digitale gezondheidszorg in het bos dropt, maar dat het een stevige, gezonde boom is die er staat met als bladeren correcte en inhoudelijk sterk geduide informatie. Een publicatie die aankondigingspolitiek onderscheidt van de realiteit, die kritisch observeert, maar ook enthousiast is over successen en hoopvolle initiatieven. Alleen dan kan het een referentie worden voor de gezondheidsprofessional dolend door het digitale bos op zoek naar het rechte pad, het pad richting een nog hogere kwaliteit van de zorg.
Welkom Numerikare.

(gepubliceerd in de tijdschriften van Reflexion Medical Network)
​Sinds de aankondiging door Minister De Block dat einde 2018 zal geland worden met de terugbetaling van apps is het onderwerp meer dan ooit tevoren wereldnieuws in België.
We mogen in de euforie niet vergeten dat mobile health zoveel meer is dan apps in een store op internet. Het ondersteunen van apps, het mogelijk maken van voorschrijven van apps en de terugbetaling zijn slechts een deel van het verhaal.
Ook de one-liner van de Minister: “Patiënt meer betrokken bij de zorg dankzij app“, is net iets te kort door de bocht. Het ecosysteem dat gecreëerd wordt rond mobiele geneeskunde, of eerder de zorg zonder fysiek contact, heeft zoveel meer aspecten dan alleen maar een app of een app geconnecteerd met een medical device.
Dat in deze nieuwe vorm van zorg en preventie de interactie tussen de zorgverleners en de patiënt grondig wijzigt is duidelijk. Dat dit de patiënt activeert binnen het zorgproces is een zekerheid en dat de patiënt zich daardoor meer betrokken voelt is ontegensprekelijk, maar dat is niet alleen door de app.
De patiënt gaat niet meer als lijdend voorwerp in de wachtzaal zitten, wachtend op de roep van de zorgverstrekker en vervolgens antwoordend op de vragen die gesteld worden. De patiënt neemt initiatief en de zorgverstrekker kan ontvangen en bijsturen vanop afstand zonder dat patiënt en zorgverstrekker hun agenda’s op elkaar moeten afstemmen.
Dit haalt de werkprocessen van de zorgverstrekker grondig door elkaar en impliceert nieuwe taken, veranderende taken. Dat allemaal naast de uiteraard “traditionele” werkwijze die ook blijft bestaan, maar hopelijk meer “just in time” georiënteerd zullen zijn. Laat het duidelijk zijn. De “traditionele” werkwijze zal ook in 2019 nog steeds het startpunt zijn en de rode draad in de zorg.
Inspelen op deze veranderingen vergt veel meer dan het invoeren van de mogelijkheid tot voorschrijven van apps en de terugbetaling ervan. De piramide die nu centraal wordt gezet in het verhaal is in feite een detail, een noodzakelijk detail. Veel belangrijker dan de technologische vereisten zijn het in kaart brengen van de veranderende werkprocessen, de veranderende hulpmiddelen, de veranderende relaties.
De onzekerheid met betrekking tot aansprakelijkheid blijft bestaan als er straks terugbetaling is. Daar moet dus een ondubbelzinnig antwoord op komen.
Als de zorgverstrekker er voor kiest om een deel van de opvolging van de patiënten via teleconsultatie te doen en daardoor de tijdsbesteding van zowel zichzelf als van de patiënt optimaliseert, zonder aan kwaliteit in te boeten, dan moet dat volwaardig terugbetaald kunnen worden, zoals een fysieke consultatie. Dit kan veel sneller dan einde 2018. Het vraagt een aanpassing van de nomenclatuur, waarbij de voorwaarden simpel vermeld worden.
Hoe gaan de veranderende werkprocessen beschreven, geëvalueerd, ondersteund en vergoed worden? Is dit een belangrijke stap richting bundled payment of cappuccino-model of welke andere vorm van vergoeding, met liefst een degelijk gedefinieerd kwalitatief aspect?
De piramide mag dus niet de ingang zijn tot een app-tunnel-visie, maar moet de toegangspoort zijn naar een nieuw gezondheidsuniversum.

(gepubliceerd in de tijdschriften van Reflexion Medical Network)
​Terwijl we in België hard werken aan een strak gestuurd actieplan eHealth, maar ons dagelijks verslikken in discussies over regelgeving, beschikbaarheid, kwaliteitscontrole, homologaties, lokale standaarden, tegenstrijdige adviezen en andere “hoera” en “we zijn nog niet klaar” kreten, draait de wereld verder.
Terwijl Europa ons GDPR regels oplegt waarmee we onze privacy voor eens en altijd geregeld hebben, maar het gebruik van big data, populatie management en artificiële intelligentie in de gezondheidszorg er in Europa niet eenvoudiger op maakt, draait de wereld verder.
De Belgische historische beslissingen over een volledig decentraal beheer van de patiëntengegevens en over de opt-in voor de “geïnformeerde” toestemming (in lijn met GDPR), zorgen ervoor dat we jaren discussiëren over het publiceren in kluizen en hub’s, dat er moeilijke debatten zijn tussen groepen zorgverstrekkers over wie wat mag zien, over wat men wil, mag, kan en moet publiceren in de kluizen en de hub’s. Maar ondertussen draait de wereld verder.
De concurrentie tussen federaal en de kluizen en de hubs en de ziekenhuis portals, om als eerste de patiënt de volledigste digitale inkijk te geven in de bijeengesprokkelde decentrale onvolledige digitale informatie, toont dat de krachten (nog) niet gebundeld kunnen worden. Maar ondertussen draait de wereld verder.
Het actieplan eHealth loopt af in 2018. Nieuwe initiatieven zijn noodzakelijk, maar gaat het lukken om een nieuw initiatief te starten in de verkiezingsjaren 2018 & 2019? Als er een nieuw plan komt, zal dat opnieuw gericht zijn op België, of kijken we ook naar de rest van de wereld? Een wereld, die ondertussen verder draait.
En wat gebeurt er in de wereld?
In China wordt verwacht dat de markt van digital health tegen 2020 niet minder dan 110 miljard dollar zal bedragen. De kans is groot dat dit niet voor de lokale software pakketten voor kine zal zijn, maar dat eerder Alibaba daar een grote hap zal van nemen.
In het Westen kondigt Apple aan dat de volgende iPhone een “health record” functionaliteit zal hebben. Buiten het feit dat dit ongetwijfeld een zeer gebruiksvriendelijke manier zal zijn om als patiënt je medische gegevens zelf op te slaan, gaat Apple daar nog iets extra mee doen. Apple gaat al deze informatie in de applicatie Apple Health samenvoegen en daar ook nog eens informatie uit ziekenhuizen bijvoegen. Het doel zal zeker niet zijn “optimalisatie van storage”.
Nog in het verre westen kondigt Amazon een partnership aan met Berkshire Hathaway en JP Morgan met betrekking tot Health services, van een monsterverbond gesproken.
Google zet ondertussen een vierde bedrijf op rond gezondheidszorg.
Dat al deze mastodonten geen enkele gêne zullen hebben om hun artificiële intelligentie kennis los te laten op al de vergaarde medische informatie is een zekerheid. De geboorte van GigaHealth op wereldschaal is in gang gezet.
Wat primeert? Onze privacy of de opportuniteit van snellere ontwikkeling van geneesmiddelen, de opportuniteit van nieuwe inzichten, de opportuniteit van een boost van de individuele preventie? Worden de vraagstukken rond ethiek in de context van big data en artificiële intelligentie belangrijker dan de privacy?
Komt het wetenschappelijk onderzoek in de gezondheidszorg in handen van de digitale giganten? Worden wij daar beter van? Worden we daar enkel beter van als we actief deelnemen? Actief deelnemen als land, als overheid, als instelling, als individuele patiënt?
Zullen we die evolutie veroordelen? Zullen we hen aan de schandpaal nagelen? Zullen we alle nieuwe inzichten, die we zo verkrijgen verwerpen? Zullen we de resultaten, waardoor we levens kunnen redden, verwerpen? Zullen we technieken, die preventie een enorme boost kunnen geven, verwerpen?
De stap van eHealth (met mooie realisaties, maar ook een kibbel-cultuur) naar wereldwijde GigaHealth lijkt dichterbij dan ooit. De vragen die het oproept zijn van een andere orde dan deze die we ons dagelijks stellen binnen het Belgische eGezondheid ecosysteem.

(gepubliceerd in de tijdschriften van Reflexion Medical Network)
Mijn overtuiging dat de digitalisering van de gezondheidszorg er zal voor zorgen dat de kwaliteit van onze zorg steeds beter wordt, mijn overtuiging dat de communicatie, de interdisciplinaire samenwerking, de ondersteuning door Artificiële Intelligentie, de big data analyses, de standaardisering en zoveel meer ons elke dag vooruit zal helpen, het vraagt al eens een toetsing met de realiteit.
Gewapend met mijn overtuigingskracht ga ik op bezoek bij een voor mij onbekende huisarts, op termijn misschien wel mijn nieuwe GMD houder. Ik kom terecht bij een huisartsengroepspraktijk in een buurdorp. Ik heb afspraak met de jongste van de 5 huisartsen.
Uiteraard word ik meteen geconfronteerd met het feit dat ze wel het GMDschap willen overnemen. Op mijn vraag of de GMD dan geldt bij alle artsen van de groepspraktijk, krijg ik het antwoord dat het zo is. Er volgt nog iets over de GMD premie, maar ik zal maar doen alsof ik dat als patiënt niet gehoord heb.
Ahja, maar ik heb toch wel een aantal voorwaarden.
Eerste voorwaarde. Ik wil een volwaardige up to date, kwaliteitsvolle Sumehr.
“Euh, 2 artsen doen dat wel denk ik, ikzelf ga dat toch eens proberen maar de 2 andere collega’s doen dat niet.” De 50+ artsen in de praktijk maken een Sumehr, de jongere artsen niet.
Tweede voorwaarde. Ik wil wel dat jullie geconnecteerd zijn en vlot alle info over mij in de hubs opvolgen. Een vraagteken verscheen in beide ogen, gevolgd door een aarzelende ja en na nog even aarzelen zelfs een jaja. Ik had de indruk dat het op dat moment in Keulen aan het donderen was.
Ik stop met mijn voorwaarden, want ik voelde goed aan dat ik niet moest suggereren dat ik graag een gecodeerd EMD heb of dat ik graag tussendoor teleconsultaties zou willen doen.
Het vervolg van het gesprek sla ik over, want in het teken van de GDPR zwijg ik over persoonsgebonden medische gegevens.
Ik pik weer op bij mijn doorverwijzing voor verdere testen. De huisarts print de doorverwijzing af, plooit ze samen in een enveloppe en … kleeft vervolgens de enveloppe dicht. Ik heb niet het gevoel dat ik als patiënt ten volle geïnformeerd wordt. Toch een van mijn persoonlijke strijdpunten.
Ik waag nog een vraag over eAttest, maar ik word, terecht, terecht gewezen dat dit pas in februari zal kunnen.
Maar mijn mond valt open als het voorschrift voor het medicijn vervolgens met de hand geschreven wordt.
Ik heb een spontaan gevoel om op hulp te roepen, maar dat verstomt als ze me bij het buitengaan nog in het oor fluistert dat ik in de buurt zeker geen groepspraktijk zal vinden die verder staat met de informatica dan zij.
Van een reality check gesproken. Ik maak me de bedenking dat actiepunt 12 van het plan eGezondheid nog werk voor de boeg heeft. Inderdaad, de opleidingen zorgen nog niet voor een natuurlijk en spontaan gebruik van de digitalisering in de gezondheidszorg. Hier moet zeker nog een tandje bij gestoken worden.
De recente goed nieuws shows van de Minister over het elektronisch voorschrift, eAttest en andere PHR’s is leuk, maakt me blij, maar wat ik geleerd heb uit mijn ervaring in de huisartsengroepspraktijk is dat, opdat het allemaal goed gebruikt zal worden, er nog wat nazorg nodig is bovenop al dat goede nieuws.

(gepubliceerd in de tijdschriften van Reflexion Medical Network)
​Op 4 december besliste het verzekeringscomité om de verplichting tot elektronisch voorschrijven uit te stellen tot juni 2018 en artsen met een leeftijd van 62 jaar en ouder vrij te stellen van de verplichting. Waarom?
De beslissing tot uitstel is te begrijpen.  Prof. Annemans citerend: “eHealth moet perfect zijn”. Laat ons hopen dat men er in slaagt om tegen juni ‘18 alle problemen op te lossen. Nog 170 dagen te gaan.
Moeilijker is het om te begrijpen dat artsen die 62 jaar jong zijn of iets minder jong, vrijgesteld zijn van de verplichting tot elektronisch voorschrijven. Ik hoor en lees 2 argumenten. De verplichting EMD die pas binnen enkele jaren ingaat en het protest op de werkvloer. Voor beide argumenten is het moeilijk om de link te maken met de leeftijd van 62 jaar.
Er zijn echter wel enkele bedenkingen en vragen die opborrelen bij deze beslissing.
Sinds 2012 is de thuisverpleging verplicht om elektronisch te factureren. Er is hierbij geen sprake van de leeftijd van 62 als plafond voor de verplichting. 
Het beleid is gestoeld op evidence base. Dit doet vermoeden dat nu wetenschappelijk aangetoond is dat een 62-jarige niet in staat is om met ICT om te gaan.
De pensioenleeftijd wordt geleidelijk opgetrokken naar 67 jaar. Er zal dus een oplossing dienen gezocht te worden voor alle werknemers van 62 of ouder die voor hun taken een PC moeten gebruiken.
Op het terrein wordt vaak aan ouderen aangeleerd om sociale media te gebruiken om zo contact te houden met vrienden en familie. Dit wordt gezien als een belangrijk element in de strijd tegen vereenzaming en isolement. Dit gaat vaak gepaard met lange en geduldige opbouw. Deze beslissing riskeert contraproductief te zijn naar het overtuigingsproces toe. “Waarom moet ik dat kunnen, als mijn arts het niet moet kunnen?"
De opzet van het actieplan eGezondheid is administratieve vereenvoudiging en verhoging van de kwaliteit van de zorg voor de patiënt. Het elektronisch voorschrijven is maar een klein radertje in dat plan, maar wel een essentiële stap. Meer nog, het actieplan eGezondheid is slechts een detail in het geheel van de digitale gezondheidszorg. Heeft een patiënt van een arts, minder jong dan 61, geen recht op de vooruitgang, die de digitale gezondheidszorg oplevert?
Het uitstel voor de verplichting van het EMD is er gekomen om artsen met veel dossiers de tijd te geven hun dossiers digitaal te maken. Het was niet de bedoeling om hen uitstel te geven tot de aankoop van een EMD. Dit nu gebruiken als argument dat minder jonge artsen geen EMD moeten hebben en dus niet elektronisch moeten voorschrijven lijkt in te gaan tegen de geest van het akkoord van 2015.
Als mijn boekhouder minder jong is dan 61, mag ik dan mijn btw-aangifte op papier indienen, wordt dit vanaf nu als een valabele argumentatie aanzien door de fiscus?
Een ander veel gebruikt en niet onbelangrijk argument dat we niet uit het oog mogen verliezen is dat toen deze artsen studeerden er nog geen sprake was van informatica.
Los van het feit dat dit voor de “67-“ artsen niet waar is, is er een sterk vermoeden dat er toch nog enkele andere aspecten van het artsenberoep zijn die nog niet bestonden in 1980 en die artsen van 61+ toch wel kennen en toepassen.
We kunnen ons afvragen of er maatschappelijke draagkracht is voor deze toch wel vreemde beslissing. De arts wordt door de patiënt, terecht, gezien als een geleerd en intelligent persoon. Met een penetratiegraad van meer dan 90% in de Belgische huishoudens van PC, laptop, tablet, smartphone is het vreemd dat juist de intelligentsia en vertrouwenspersonen bij uitstek niet in staat zouden zijn om elektronisch voor te schrijven.
Ik ben benieuwd of ik binnen 950 dagen plots een onweerstaanbare drang zal voelen om vanaf dan mijn vrije tribunes met Oost-Indische inkt en een kalligrafie-pen te schrijven.

(gepubliceerd in de tijdschriften van Reflexion Medical Network)
​Iedere organisatie wordt constant geconfronteerd met verandering. Al enkele decennia prijkt de slogan “verandering is de enige constante in onze organisatie” boven het bureau van menig CEO. Vele adviesbedrijven hebben hun core business gemaakt van “management of change” en één van de sleutel competenties daarbij is antwoord bieden op de structurele weerstand. Je kan de slogan boven het bureau van de CEO ook vervangen door “weerstand is de enige constante bij veranderingen”.
Ook de gezondheidssector zit in volle verandering. De digitalisering is daar maar één aspect van. Digitalisering zorgt er wel voor dat zeer veel processen veranderen, zorgt er wel voor dat de interactie tussen de verschillende actoren grondig overhoop wordt gehaald. En bovendien worden een niet onbelangrijke groep van zorgactoren, met een “aangeboren” aversie voor informatica nu gedwongen richting digitale gezondheidszorg te stappen.
Er is in onze NV gezondheidszorg en onze holding Volksgezondheid dus nood aan management of change. Het is hoog tijd dat we omgaan met de weerstanden.
Omgaan met weerstanden doe je niet door te plooien voor hen die hard roepen dat het een schandaal is. Maar anderzijds  zijn een hele reeks van technieken die gebruikt worden om met weerstand om te gaan niet van toepassing. Onze NV gezondheidszorg en holding Volksgezondheid zijn namelijk geen bedrijven. Er staat geen CEO aan het hoofd die beslist over carrière en C4. Er zijn overlegorganen die samen met de overheid de richting bepalen. En zelfs die overlegorganen hebben geen impact op de weerstand. Het komt van de basis.
De zorgverstrekker, die gelukkig is met de digitalisering, die gewoon gebruik maakt van de aangeboden opportuniteiten, gebruikt eGezondheid en veel meer. De tevreden zorgverstrekker werkt gewoon verder in een veranderende wereld en evolueert mee met de maatschappij. Deze zorgverstrekker ligt mee de basis van de meer dan 6 miljard boodschappen die ondertussen jaarlijks het eHealth platform passeren. Maar een belangrijke groep zorgverstrekkers biedt weerstand en doet dat met luide stem en uitgebreid op allerhande fora.
Wat vanuit een management of change oogpunt dient vermeden worden is dat ze in hun kritiek gelijk hebben en daardoor (terecht?) hun zin krijgen. Het geeft hen macht en vertrouwen. In een bedrijfsomgeving kan je “opleggen” om voorlopig met kinderziekten en onvolkomenheden te leven. In onze NV gezondheidszorg en holding Volksgezondheid is dat moeilijk tot onmogelijk.
Het uitstel van de verplichting van elektronisch voorschrijven komt er omwille van functionele aanpassingen die nog moeten gebeuren. Spijtig dat het onvoldoende op die manier geduid is. Het is afwachten naar de beslissing van 4 december hoelang het uitstel zal zijn. De datum van mei 2018 is nog niet beslist. Het is opletten geblazen. Er kan beter uitgesteld worden tot september 2018, als dat de zekerheid geeft op meer perfectie.
De verplichting elektronisch voorschrijven mag geen kopie worden van TPE, waarmee blijkbaar blijvend problemen ondervonden worden.
En ten slotte. Vele vrije beroepers worden zenuwachtig bij het woord verplichting, dat volgens hen haaks staat op het woord vrij. Ook hier is het natuurlijk zeer belangrijk om te duiden waarom iets verplicht wordt. Dat geldt voor weerstanden tegen elektronisch voorschrijven, elektronisch factureren en zeker ook bij het ter beschikking stellen van medische informatie in de context van zorgtrajecten, chronische zorg en andere healthdata.be projecten. Goed wetende dat “vrij” geen synoniem is van “absolute vrijheid” en “vrij” wel steeds moet geïnterpreteerd worden binnen de contouren van het uitgetekende gezondheidszorg-ecosysteem. Het steeds veranderende gezondheidszorg-ecosysteem. Veranderend ter bevordering van de kwaliteit van de zorg voor de patiënt.

(gepubliceerd in de tijdschriften van Reflexion Medical Network)
​Modewoorden en modebegrippen ze ontstaan en ze verdwijnen, maar sommige zijn resistent en worden het nieuwe normaal. Voorbeeld daarvan zijn de “as a service” aanbiedingen via het internet. Je koopt geen software meer, maar je neemt een abonnement op een SaaS oplossing, Software as a service. Je koopt geen infrastructuur meer, maar gaat voor IaaS, Infrastructure as a service. Straks kopen we geen auto’s meer, maar nemen we het vervoer dat ons het beste past op het moment dat we het nodig hebben, Mobility as a service. Met onze eMail op de smartphone krijgen we op elk moment van de dag onze post, en moeten we niet wachten op de postbode. Dat is toch Post as a service? En we kunnen zo nog een tijdje doorgaan. Dit is alleen maar nudging voor ons pleidooi voor Health as a Service.
Gezondheid als een dienst? Dat hebben we toch al?  Alle zorgverstrekkers werken zich krom om de patiënten zo goed mogelijk te verzorgen, de patiënten met alle beste zorgen te omringen, de patiënten in de beste omstandigheden te genezen of hun levenskwaliteit te behouden. Dat is toch de ultieme dienstverlening?
Juist, maar de digitale wereld kan daar nog een extra laag bovenop doen, zoals in Software, dat hadden we al en het werkte, dat is toch een service? Ja, maar bij software als een dienst, moet je je niet meer bekommeren om de licentie, om de upgrade, om de installatie, … Het volstaat om je te connecteren via internet, dat is de nieuwe service.
Wat is dan Health as a Service, elke patiënt die een abonnement neemt krijgt in ruil een gegarandeerd volledig up to date elektronisch medisch dossier (GMD-houder + 1ste lijn + ziekenhuis + rusthuis + …), teleconsultatie, telemonitoring, online apotheek, just in time fysieke rendez-vous met de zorgverstrekkers (dus enkel als het echt nodig is), volledige elektronische communicatie, geïntegreerde beslissingsondersteuning, geïntegreerde multidisciplinaire zorg. De patiënt die HaaS abonnee is gebruikt de tools en apps van eigen keuze.
Elke dag komen we een stapje dichterbij. Wat waren de voorbije weken de stappen die gezet werden?
Vividoctor, een platform voor contact met je arts op afstand, komt in het nieuws, wat aanleiding geeft tot discussies over de wettelijkheid, de deontologie, de kwaliteit, de wenselijkheid. Het antwoord is nochtans simpel. Het is wenselijk (vanuit de patiënt), het is legaal, de deontologie van de arts speelt in dezelfde mate als voor fysiek contact tussen de arts en de patiënt. En de terugbetaling? Die is nog niet geregeld. Maar wat gebeurde er ondertussen? De tussentijdse resultaten van de proefprojecten Mobile Health zijn bekend en volgens Minister De Block zijn die bemoedigend. Terugbetaling voor teleconsult komt dus in het vizier. Het zal wel, want ondertussen doet na Frankrijk en Nederland ook het Verenigd Koninkrijk de move naar terugbetaling van teleconsultatie en telemonitoring.
Het deed ons denken aan de discussie rond online apotheken. Zij mogen geen reclame maken in België, wel vanuit Nederland. Maar wat gebeurde er deze week? De vereniging van apotheken APB maakte bekend dat ze een online hub hebben voor alle apotheken. Is deze boodschap op zich dan geen reclame? Als officia-apotheken mogen verwijzen naar hun online hub, dan zullen de internet apotheken dat ook wel mogen, veronderstel ik. Dat is een leuk vraagje voor de Orde van Apotheken en voor het FAGG. En wat gebeurde er nog deze week? Amazon startte een marketing-campagne om de Benelux te veroveren. In de reguliere pers wordt dan gemeld dat de Bol.com en de CoolBlue’s van deze wereld geviseerd worden. Maar laat ons niet vergeten dat Amazon reeds in 12 landen erkend is als … online apotheek. Is de strijd van APB en de Orde van apotheken tegen de Belgische online apotheken dan de juiste? Misschien moeten we wel protectionistisch zijn, maar niet intra Belgica. Misschien de tijd rijp dat APB, Ophaco en de Belgische online apotheken samen ageren tegenover Amazon en consoorten? Waar zal de energie naar toe gaan? Achterhoedegevechten of proactieve aanpak van de echte bedreigingen?
Welke discussie was er nog? De verplichting van elektronisch voorschrijven vanaf 1 januari 2018. Dat zou volgens sommigen te snel gaan. Elektronisch voorschrijven is reeds 7 jaar beschikbaar, dan is het toch tijd voor veralgemening. De argumentatie dat het niet kan voor artsen die nog geen EMD pakket hebben, of voor occasionele voorschrijvers vervalt, want Paris is klaar en wordt binnenkort ter beschikking gesteld, zodat elke voorschrijver die een PC en internet heeft een elektronisch voorschrift kan maken.
We komen dus inderdaad elke dag een stap dichter bij Health as a Service, maar het is wachten op een reeks sprongen in plaats van stappen.
De technologie is geen probleem meer, alles is aanwezig om het te realiseren. Veel patiënten hunkeren ernaar.